Zaimków osobowych w funkcji dopełnienia bliższego używa się, aby zastąpić w zdaniu pewien rzeczownik, tj. jakąś rzecz, osobę, zwierzę lub nawet część wyrażenia. Stosowane w tym celu zaimki to lo oraz li przy rodzaju męskim (jego, ich) oraz la i le w rodzaju żeńskim (ją, je). Oprócz tego występują również zaimki mi, ti, ci, vi (mnie, ciebie, nas i was), które wyglądają dokładnie tak samo jak te, których używa się w czasownikach zwrotnych.
Przykłady w zdaniach:
Quanto spesso bevi il caffè? Lo bevo ogni giorno. – Jak często pijesz kawę? Piję ją każdego dnia.
Giovanni, guardi spesso la tv? Non la guardo quasi mai. – Giovanni, oglądasz często telewizję? Nie oglądam jej prawie nigdy.
Vedi quei ragazzi? Li vedo. – Widzisz tamtych chłopaków? Widzę ich.
Che belle quelle scarpe, le compro subito! – Jakie piękne te buty, od razu je kupię.
Sai dove si trova la stazione ferrioviaria? – Wiesz, gdzie znajduje się stacja kolejowa?
Non lo so. – Nie wiem tego (w tym przypadku zaimek „lo” zastąpił nam całość poprzedniego zdania).
Zaimki dopełnienia bliższego w języku włoskim nazywają się pronomi diretti właśnie dlatego, że następują bezpośrednio po czasowniku (diretto, czyli bezpośredni). Oznacza to, że między zaimkiem a czasownikiem nie ma żadnego przyimka; będzie to odróżniało pronomi diretti od indiretti, czyli tych niebezpośrednich, połączonych za pomocą przyimka „a”.
Do czasowników, które łączą się z pronomi diretti, a więc z dopełnieniem bliższym, możemy zaliczyć na przykład:
Accompagnare qualcuno (towarzyszyć komuś, odwieźć kogoś)
Vedere qualcosa/qualcuno (widzieć coś, kogoś)
Guardare qc/qu (oglądać/patrzeć na coś, na kogoś)
Leggere qc (czytać coś)
Portare qc/qu (przynieść coś, przyprowadzić kogoś)
Comprare qc (kupić coś)
Vendere qc (sprzedawać coś)
Spiegare qc (wyjaśniać coś)
Chiedere qc (prosić/pytać o coś)
Mostrare qc/qu (pokazać coś, kogoś)
Cercare qc/qu (szukać czegoś, kogoś)
Trovare qc/qu (znaleźć coś, kogoś)
Mandare/inviare/spedire qc (wysłać coś)
Chiamare qu (zadzwonić do kogoś, wołać kogoś)
Mangiare qc (jeść coś)
Invitare qu (zaprosić kogoś)
Conoscere qc/qu (znać coś, kogoś)
Aiutare qualcuno (pomóc komuś)
Iniziare/finire qc (zacząć/skończyć coś)
Przykłady w zdaniach:
Telefono a mio cugino e lo invito alla festa. – Zadzwonię do mojego kuzyna i zaproszę go na imprezę.
Lavate la mela e la mangiate. – Myjecie jabłko i je jecie.
Gli spaghetti mi piacciono tantissimo, per questo li preparo così spesso. – Bardzo lubię spaghetti i dlatego przygotowuję je tak często.
Quando vedi Francesca la saluti e la abbracci. – Kiedy widzisz Franceskę, witasz ją i ją obejmujesz.
Finiamo gli esercizi e li controlliamo insieme all’insegnante. – Kończymy ćwiczenia i sprawdzamy je razem z nauczycielem.
Gianluca scrive un’email e la manda subito al professore. – Gianluca pisze maila i od razu wysyła go do profesora.
Prendono lo zaino e lo mettono nella macchina. – Biorą plecak i wkładają go do samochodu.
Hai parlato con Carlo? No, lo chiamo stasera. – Rozmawiałeś z Carlo? Nie, dziś do niego zadzwonię.
Giulia ha un’esame importante domani, la accompagno io a scuola. – Julia ma jutro ważny egzamin, to ja zawiozę ją jutro do szkoły.
Conosci questa canzone? Certo che la conosco! – Znasz tę piosenkę? Pewnie, że ją znam.
Mi sono iscritto ad un corso d’italiano e lo inizio domani. – Zapisałem się na kurs włoskiego i zaczynam go jutro.
Formy nieakcentowane i akcentowane
Jeśli chodzi o mi, ti, ci, vi są to formy nieakcentowane, istnieją jednak ich odpowiedniki akcentowane: me, te, noi, voi. Na co dzień najczęściej używa się formy zwykłej, nieakcentowanej, jednak w pewnych sytuacjach, kiedy chcemy podkreślić właśnie tę część zdania, tę konkretną osobę, stosuje się formy akcentowane. Różni je też to, że formy nieakcentowane występują w zdaniu przed czasownikiem, natomiast te akcentowane po czasowniku.
Na przykład:
Angela mi chiama. – Angela do mnie dzwoni.
Angela chiama me. – To właśnie do mnie dzwoni Angela.
Roberta ti aspetta. – Roberta na ciebie czeka.
Roberta aspetta te. – Roberta czeka właśnie na ciebie.
Pietro ci ha scelto. – Pietro nas wybrał.
Pietro ha scelto noi, non quell’altro gruppo. – Pietro wybrał nas, nie tę inną grupę.
Chi accompagnate in macchina? Accompagniamo solo voi. – Kogo odwozicie autem? Odwozimy tylko was.
Io non ho fatto nulla, sono stati loro ad attaccare me. – Ja nic nie zrobiłam, to oni zaatakowali mnie.
Z czasownikami modalnymi
W połączeniu z czasownikami modalnymi zaimki dopełnienia bliższego mogą stać przed czasownikiem modalnym lub zostać doczepione do czasownika w bezokoliczniku, np.:
Voglio leggere questo libro. – Chcę przeczytać tę książkę.
Lo voglio leggere = voglio leggerlo.
Devono riparare la macchina. – Muszą naprawić samochód.
La devono riparare = devono ripararla.
Quest’anno possiamo finalmente cambiare casa. – W tym roku w końcu możemy zmienić dom.
La possiamo cambiare = possiamo cambiarla.
Devi pulire le scarpe prima di entrare. – Musisz wyczyścić buty zanim wejdziesz.
Le devi pulire = devi pulirle.
Questi pantaloni sono bellissimi, volete comprarli/ li volete comprare? – Te spodnie są przepiękne, chcecie je kupić?
La pizza è buona, stasera la vogliamo mangiare/ vogliamo mangiarla. – Pizza jest dobra, dziś wieczorem chcemy ją zjeść.
Forma grzecznościowa
Do wyrażenia formy grzecznościowej, czyli „Pan/Pani/Państwo” stosuje się zaimki La (Pan/Pani) oraz Vi (Państwo). W formie pisemnej, na przykład w mailu lub w liście, bardzo mile widziane jest użycie wielkiej litery, żeby dodatkowo podkreślić nasz szacunek do rozmówcy czy odbiorcy.
Signora, La aiuto volentieri. – Proszę Pani, chętnie Pani pomogę.
La prego, non deve preoccuparsi. – Proszę Pana/Panią, nie musi się Pan/Pani przejmować.
Signori, Vi aspetto nel salotto. – Proszę Państwa, oczekuję Państwa w salonie.
Pronomi diretti w czasie przeszłym passato prossimo
Używając zaimków lo, la, li i le w passato prossimo, należy pamiętać o tym, że końcówka participio passato, czyli formy przeszłej czasownika, dopasowuje się właśnie do użytego pronome (lo o, la a, le e, li i). Dodatkowo zaimki lo i la (czyli tylko i wyłącznie te, które dotyczą liczby pojedycznej!) można skrócić do l’ przed czasownikiem avere. Dzieje się tak, ponieważ „h” w odmianie czasownika avere i tak jest nieme, dlatego w wymowie wszystkie jego osoby zaczynają się na samogłoskę, a mając dwie samogłoski obok siebie (zwłaszcza jeśli są takie same), Włosi bardzo często skracają je do jednego dźwięku.
Na przykład:
Hai finito il tuo libro? Sì, l’ho finito la settimana scorsa (lo ho – przy niemym “h” zostają dwa „o” obok siebie, dlatego dla ułatwienia wymowy czyta się to jako jedno słowo). – Skończyłeś swoją książkę? Tak, skończyłem ją w zeszłym tygodniu.
Avete visto il nuovo film di Sorrentino? No, non l’abbiamo (lo abbiamo) ancora visto. – Widzieliście nowy film Sorrentino? Nie, jeszcze go nie widzieliśmy.
Francesco ha già letto questa rivista? Sì, l’ha (la ha) letta stamattina. – Francesco przeczytał już tę gazetę? Tak, przeczytał ją dziś rano.
I miei amici stanno bene, li ho visti ieri sera. – Moi przyjaciele mają się dobrze, widziałem ich wczoraj wieczorem.
Maria ha comprato le scarpe? No, alla fine non le ha comprate. – Maria kupiła buty? Nie, koniec końców nie kupiła ich.
Andrea ha comprato tante belle piante e le ha annaffiate. – Andrea kupił wiele pięknych roślin i je podlał.
Avete fatto tutti i compiti? Sì, li abbiamo fatti con l’aiuto di papà. – Zrobiliście całą pracę domową? Tak, zrobiliśmy ją z pomocą taty.
