Pronomi combinati to połączenie zaimków osobowych dopełnienia dalszego (mi, ti, gli, le, ci, vi) oraz zaimków dopełnienia bliższego (lo, la, li, le) lub partykuły ci/ne. Kombinacja obu tych grup zaimków odpowiada na pytania: komu? oraz kogo, co?, np.: Ho comprato i fiori a mia mamma. Glieli ho comprati (Kupiłam kwiaty mojej mamie. Kupiłam jej je).
Kogo, co? | |||||
Komu? | Lo | La | Li | Le | Ne |
Mi | Me lo | Me la | Me li | Me le | Me ne |
Ti | Te lo | Te la | Te li | Te le | Te ne |
Gli/le | Glielo | Gliela | Glieli | Gliele | Gliene |
Ci | Ce lo | Ce la | Ce li | Ce le | Ce ne |
Vi | Ve lo | Ve la | Ve li | Ve le | Ve ne |
Gli | Glielo | Gliela | Glieli | Gliele | Gliene |
Przy tworzeniu zaimków łączonych w języku włoskim należy pamiętać o kilku ważnych zasadach:
- Pierwszeństwo ma zaimek dopełnienia dalszego (pronome indiretto), a dopiero za nim idzie zaimek dopełnienia bliższego (pronome diretto), np.:
Hai regalato un libro a Marco? Sì, glielo ho regalato. – Czy podarowałeś książkę Markowi? Tak, podarowałem mu ją. w tym przykładzie „gli” to pronome indiretto, który odpowiada na pytanie „komu?”, za którym podąża pronome diretto „lo” odnoszące się do książki, a więc odpowiadające na pytanie „co?”;
- W pronomi combinati zaimki mi, ti, ci, vi zmieniają końcówkę “-i” na „-e”, np.:
Che bella la tua collana, me la presti qualche volta? – Jaki piękny ten twój naszyjnik, pożyczysz mi go czasami? w tym przypadku nie pytamy „mi la presti”, tylko „me la presti?”, również dlatego, że taka zbitka ma ładniejsze brzmienie, a dla Włochów bardzo ważne jest zachowanie dźwięczności i melodyjności języka;
- W pronomi combinati nie występuje pronome indiretto „le” typowy dla rodzaju żeńskiego (komu? jej), a jego miejsce zastępuje „gli” (jemu), który staje się tutaj uniwersalny, a więc niezależnie od tego, czy będzie chodziło o „jego” czy „jej”, zawsze użyjemy „gli”. Ma to związek z łatwiejszą wymową i przyjemniejszym brzmieniem, mówimy bowiem np. „gliele” zamiast „le le”;
- Z tego samego powodu (łatwiejsza wymowa) wszędzie tam, gdzie występuje pronome „gli”, dodaje się do niego literkę „e”, żeby łatwiej łączył się on z zaimkami dopełnienia bliższego, np. „glielo” zamiast „gli lo”;
Przykłady użycia w zdaniach język włoski:
I bambini vogliono gli gnocchi e la mamma glieli prepara. – Dzieci chcą gnocchi i mama im je przygotuje.
Se volete un caffè, ve lo preparo subito. – Jeśli chcecie kawę, przygotuję wam ją od razu.
Mi mandi una cartolina da Parigi? Certo, te la mando di sicuro! – Wyślesz mi pocztówkę z Paryża? Pewnie, wyślę ci ją na pewno.
Il professore spiegherà la grammatica agli studenti? Certo che gliela spiegherà. – Profesor wyjaśni gamatykę studentom? Pewnie, że im ją wyjaśni.
Quando mi renderai i soldi che ti ho prestato? Te li rendo domani. – Kiedy zwrócisz mi pieniądze, które ci pożyczyłem? Zwrócę ci je jutro.
Pronomi combinati z passato prossimo
Ponieważ w zaimkach łączonych występuje zaimek dopełnienia bliższego, w czasie przeszłym końcówkę participio passato uzgadniamy właśnie do niego, a także skracamy pronomi „lo” oraz „la”, tak jak robiło się to w sytuacjach, gdy w wypowiedzi występował on sam, a nie połączony z zaimkiem dopełnienia dalszego (Hai visto Maria? L’ho vista widziałeś Marie? Widziałem ją), np.:
Hai detto la verità a Francesco? No, non gliel’ho ancora detta. – Powiedziałaś prawdę Francesco? Nie, jeszcze mu jej nie powiedziałam. ponieważ pod „l’” kryje się tak naprawdę „la” zastępujące słówko „la verità”, końcówka participio passato musi się uzgodnić do tego zaimka, w efekcie czego powstaje detta.
Cosa ne pensi dei miei nuovi orecchini? Me li ha regalati il mio fidanzato. – Co sądzisz o moich nowych kolczykach? Podarował mi je mój narzeczony.
Vorremmo conoscere Giulia ma Giuseppe non ce l’ha ancora presentata. – Chcielibyśmy poznać Giulię, ale Giuseppe jeszcze nam jej nie przedstawił.
Belle queste foto, Luca! Chi te le ha fatte? – Piękne te zdjęcia, Luca! Kto ci je zrobił?
Luigi, chi ti ha comprato questo zaino? Me l’ha comprato la mamma. – Luigi, kto ci kupił ten plecak? Kupiła mi go mama.
W połączeniu z czasownikami modalnymi
W zdaniach w języku włoskim, w których występują jednocześnie zaimki łączone oraz czasowniki modalne (dovere, volere, potere), miejsce tych pierwszych jest albo przed czasownikiem modalnym, albo są one dołączone do czasownika w bezokoliczniku, np.:
Puoi prestarmi questo libro? Certo, te lo posso prestare/posso prestartelo. – Możesz pożyczyć mi tę książkę? Mogę ci ją pożyczyć.
Marco ha comprato un anello d’oro ad Anna e glielo vuole regalare/vuole regalarglielo per il suo compleanno. – Marco kupił złoty pierścionek Annie i chce jej go podarować na jej urodziny.
Le vostre lasagne sono buonissime, ce le dovete preparare/dovete prepararcele per la nostra festa. – Wasze lasagne są pyszne, musicie je nam przygotować na naszą imprezę.
Pronomi combinati z partykułami ci lub ne
Zaimki łączone mogą występować również z partykułami ci lub ne. W języku włoskim partykuła ne wskazuje na ilość, jakąś część z całości i dokładnie w takich też sytuacjach będzie występowała z dodatkowym pronome. W czasie przeszłym passato prossimo ta partykuła zachowuje się dokładnie tak samo jak pronomi diretti, a więc należy pamiętać o uzgodnieniu końcówki do rodzaju i liczby zastępowanego rzeczownika. Np.:
- Quanti vestiti hai! Me ne presteresti uno? – Ile masz sukienek! Pożyczyłabyś mi jedną?
- A mio padre piacciono tantissimo queste caramelle, oggi gliene compro una scatola. – Mojemu tacie bardzo smakują te cukiereczki, dziś kupię mu ich całe opakowanie.
- Quanti libri hai prestato a Serena? Gliene ho prestati cinque. – Ile książek pożyczyłaś Serenie? Pożyczyłam ich jej pięć.
- Volevamo i cornetti al cioccolato e la zia ce ne ha comprati tanti. – Chcieliśmy rogaliki z czekoladą i ciocia kupiła nam ich dużo.
- Martina compra sempre molte borse, qualche volta me ne ha prestate alcune. – Martina zawsze kupuje dużo torebek, kilka razy pożyczyła mi (ich) niektóre.
Partykuła ci służy natomiast do zastępowania miejsca, dlatego w połączeniu z zaimkami lo, la, li i le najczęściej będzie wskazywać właśnie miejsce, do którego dany rzeczownik ma trafić albo gdzie się znajduje. Również w tym przypadku, ponieważ występuje obok niej dodatkowy zaimek dopełnienia bliższego, „ci” zmieni się na „ce”. Np.:
- Secondo me c’è troppo poco sale in questa zuppa, dovresti aggiungercelo. – Według mnie jest za mało soli w tej zupie, powinieneś jej tam dodać (tam = do tej zupy).
- Preferisco il vino fresco, lo metti in frigo per un po’? Ce lo metto subito. – Wolę schłodzone wino, wsadzisz je do lodówki? Wsadzę je tam od razu.
- I ragazzi vogliono andare in discoteca, ce li accompagna in macchina mio marito. – Chłopcy chcą iść na dyskotekę, odwiezie ich tam mój mąż.
Pronomi combinati z czasownikami zwrotnymi
Również zaimki zwrotne w języku włoskim mogą się połączyć z zaimkami dopełnienia bliższego i tak jak w każdym innym przypadku literka „i” z zaimka zwrotnego zmienia się wtedy na „e”. Np.:
Mi metto i pantaloni. Me li metto. – Zakładam na siebie spodnie. Zakładam je na siebie.
Quante volte al giorno ti lavi i denti? Me li lavo tre volte al giorno. – Ile razy dziennie myjesz sobie zęby? Myję je sobie trzy razy dziennie.
Si tolgono le scarpe prima di entrare in casa? Sì, se le tolgono. – Zdejmują z siebie buty przed wejściem do domu? Tak, zdejmują je z siebie.
Oggi Elena si compra una bella gonna. Se la compra. – Dziś Elena kupuje sobie piękną spódniczkę. Kupuje ją sobie.