W lekcji poświęconej passato prossimo (czas przeszły dokonany) zostało wyjaśnione, które czasowniki w języku włoskim odmieniają się z czasownikiem posiłkowym avere, a które z essere. Z tej lekcji wynikało, że z essere odmieniają się przede wszystkim czasowniki związane z ruchem, zmianą miejsca lub stanu, a także wszystkie czasowniki zwrotne.
W dzisiejszej lekcji zaprezentowane zostaną natomiast verbi con la doppia possibilità, czyli czasowniki z podwójną możliwością, mogące odmienić się z avere lub essere, w zależności od kontekstu i znaczenia. W większości przypadków w języku włoskim wystarczy zapamiętać, że z essere odmieniają się te czasowniki, które nie posiadają dopełnienia, a więc mówią o czynności samej w sobie i często można je przetłumaczyć na język polski jako czasowniki zwrotne, które w języku włoskim czasownikami zwrotnymi nie są (a więc nie posiadają zaimka zwrotnego si).
Przyjrzyjmy się następującym przykładom:
Ieri sera lo spettacolo è finito tardi, a mezzanotte. – Wczoraj wieczorem spektakl skończył się późno, o północy. → spektakl się skończył, sam z siebie, a nie skończył coś, więc mówimy o bardziej „aktywnej” stronie czasownika
Martina ha finito il libro. – Martina skończyła książkę. → w tym zdaniu natomiast występuje dopełnienie, dlatego, że Martina skończyła książkę, a nie „skończyła się”
La lezione è iniziata/cominciata puntualmente alle 9. – Lekcja zaczęła się punktualnie o dziewiątej.
Luigi ha iniziato/cominciato il corso d’italiano la settimana scorsa. – Luigi zaczął kurs włoskiego w zeszłym tygodniu. → znowu przekazujemy, że ktoś zaczął coś, a nie zaczął się
L’anno scorso abbiamo cambiato lavoro. – W zeszłym roku zmieniliśmy pracę. → występuje dopełnienie, zmieniliśmy nie siebie, a pracę
La vita di Giancarlo l’anno scorso è cambiata molto. – Życie Giancarlo zmieniło się bardzo w zeszłym roku.
Il nostro mondo è cambiato nel corso degli ultimi anni. – Nasz świat zmienił się na przestrzeni ostatnich lat.
Ultimamente ho migliorato il mio francese. – Ostatnio polepszyłem swój francuski. → polepszyłem coś, a nie siebie
La situazione a casa finalmente è migliorata. – Sytuacja w domu w końcu się polepszyła/poprawiła.
L’alcol ha aumentato la tua pressione sanguigna. – Alkohol zwiększył twoje ciśnienie krwi.
La temperatura è aumentata nel corso della giornata, ora possiamo fare il bagno nel mare. – Temperatura zwiększyła się w ciągu dnia, teraz możemy już wykąpać się w morzu.
Il ladro è saltato dalla finestra. – Złodziej wyskończył przez okno. → mamy tutaj czasownik saltare w znaczeniu „skakać”, a więc czynność związana z ruchem
Sono saltata alla conclusione sbagliata. – Za szybko doszłam do złych wniosków.
Ieri abbiamo saltato la colazione, non avevamo fame prima dell’esame. – Wczoraj pominęliśmy kolację, nie byliśmy głodni przed egzaminem. → tu czasownik saltare przybiera znaczenie pominąć, przeskoczyć coś (np. posiłek, lekcję, reklamy na stronie)
Ho continuato la mia ricerca per due giorni. – Kontynuowałem moje badania/poszukiwania przez dwa dni.
Il film è continuato fino a tardi. – Film trwał/ciągnął się do późna.
L’anno scorso il dottore ha guarito molti pazienti. – W zeszłym roku doktor wyleczył dużo pacjentów.
Mi sento sollevato perché mia nonna è guarita. – Czuję ulgę, ponieważ moja babcia wyzdrowiała/wyleczyła się.
Marco è cresciuto così in fretta. – Marek dorósł/urósł tak szybko.
Ho cresciuto due figli da sola. – Wychowałam dwoje dzieci sama.
Abbiamo passato un esame difficile. – Zdaliśmy trudny egzamin.
Purtroppo il tempo è passato troppo velocemente in ferie. – Niestety czas zbyt szybko minął na urlopie.
Sono passato dai miei genitori per salutarli. – Wstąpiłem/wskoczyłem do moich rodziców, żeby się z nimi przywitać.
Siete scesi alla fermata giusta? – Wysiedliście na właściwym przystanku? → podstawowe znaczenie czasownika scendere to „schodzić, wychodzić, np. z autobusu/pociągu itd.”, dlatego naturalnie związany jest on z ruchem
Abbiamo sceso le scale in fretta. – Zeszliśmy po schodach w pośpiechu. → „scendere le scale” w znaczeniu “schodzić po schodach” jest wyjątkiem w zasadzie związanej z ruchem i tym konkretnym czasownikiem
Sono corsa a comprare una bottiglia di vino prima della chiusura. – Pobiegłam kupić butelkę wina przed zamknięciem. → czasownik “correre” (biegać) też jest ciekawym przypadkiem, ponieważ kiedy wskazujemy cel biegu, odmieniamy go z essere
Siamo corsi a casa. – Pobiegliśmy do domu.
Abbiamo corso per due ore. – Biegaliśmy przez dwie godziny. → w przypadku opisywania czynności biegania bez wskazania konkretnego celu, tylko raczej jako czynność samą w sobie, stosujemy avere
Carla ha corso un grosso rischio fidandosi di quell’uomo. – Carla podjęła olbrzymie ryzyko/dużo zaryzykowała, ufając temu mężczyźnie. → “correre un rischio” jako podjąć ryzyko jest stałym zwrotem, odmienianym zawsze z avere
